OD SZKICU DO PANORAMY. Czterdziestolecie udostępnienia Panoramy Racławickiej we Wrocławiu

Obchodzimy właśnie jedną z ważnych rocznic w historii Muzeum Narodowego we Wrocławiu – przed 40 laty została we Wrocławiu udostępniona publiczności
Panorama Racławicka. Od 14 czerwca 1985 r. do dziśdzieło to wciąż cieszy się wielkim zainteresowaniem,
a niedawno w Muzeum „Panorama Racławicka” gościliśmy 12-milionowego widza.
Na czym polega fenomen tego miejsca? Czym urzeka zwiedzających umieszczone w nim monumentalne malowidło?
Szukając odpowiedzi na te pytania, musimy powrócić do czasów jego powstawania. Dzieło namalowano we
Lwowie w latach 1893–1894 dla upamiętnienia zwycięskiej bitwy pod Racławicami, stoczonej 4 kwietnia 1794 r. między
wojskami powstańczymi pod wodzą Tadeusza Kościuszki a armią rosyjską.
Pomysłodawcą Panoramy Racławickiej był Jan Styka, który zaprosił do współpracy Wojciecha Kossaka. Pomagali im Louis Boller, Tadeusz Popiel, Zygmunt Rozwadowski, Teodor
Axentowicz, Włodzimierz Tetmajer, Wincenty Wodzinowski i Michał Sozański. Dziewięciu wybitnych malarzy w ciągu dziewięciu miesięcy stworzyło dzieło, które nadal fascynuje oraz zadziwia.
Tym bardziej ciekawy może być sam proces powstawania tego malowidła – od narodzenia się wizji artystycznej, przez jej sukcesywne materializowanie się. Pierwszy pomysł
przerodził się w szkice, studia rysunkowe i olejne, rozbudowane
kompozycje przygotowawcze oraz projekty malarskie.
Ta właśnie historia – powolnego, acz przemyślanego i konsekwentnego „wyłaniania” się monumentalnego przedstawienia – jest tematem naszej wystawy. Rekonstruuje ona sposób myślenia twórców, ich rozterki i wybory, a przy tym dyskusje oraz spory wokół powstającej panoramy.
Wszak wszystkim malarzom zależało na spektakularnym sukcesie, który miałby wymiar nie tylko artystyczny, ale i finansowy. Musieli zjednoczyć się w wysiłku, podejmując prace studyjne, by doprowadzić do doskonałości szczegóły kompozycji, uzyskać efekt perfekcyjnego ukazania
perspektywy oraz konsekwentnego rozplanowania scen batalistycznych. Rekonstrukcję toku powstania Panoramy Racławickiej zawdzięczamy kuratorce wystawy Natalii Sienkiewicz.
Podjęła się tego niełatwego zadania i osiągnęła sukces.
Oto uważnie śledząc przebieg jej prezentacji, poznajemy krok po kroku proces, w którym twórcy Panoramy Racławickiej weryfikują swoje plastyczne wyobrażenie o dziele przed jego przeniesieniem na pełnowymiarowe płótno.
Jak zwraca uwagę kuratorka, „ekspozycja oraz publikacja ukazują nie tylko techniczne i artystyczne aspekty
tworzenia Panoramy Racławickiej, ale prezentują także wielowymiarowy, złożony charakter tego utworu, w którym
tematyka historyczna oraz artystyczny talent i zaangażowanie twórców służyły budowie narodowej tożsamości Polaków”.
Na wyjątkową uwagę zasługuje stworzony przez Jana Stykę i Wojciecha Kossaka olejny szkic – czteroczęściowa kreacja malarska, zwana Małą Panoramą Racławicką.
Za jej udostępnienie szczególne wyrazy wdzięczności kieruję do jej właściciela – Krzysztofa Witkowskiego.
A Państwu życzę przyjemności poznania niezwykłej drogi, która doprowadziła do powstania Panoramy Racławickiej,
obecnie jednej z największych atrakcji turystycznych Wrocławia.
                                 Piotr Oszczanowski
                                 Dyrektor Muzeum Narodowego we Wrocławiu